TURONZAMIN

O’N BIRINCI BOB

1999 yil Fevral

Vazirlar mahkamasining majlisi 15 Fevral kuniga belgilangan edi. Amaliyot ham shu kunga tayyorlangandi. Ammo birdaniga Karimov majlisni 16 Fevral kuniga qoldirishi hammani shoshiltirib qo’ydi.

Rustam, Otabek va Qoraboy aka yonma-yon xonalarda yotardilar. Devorlari bir edi, ammo yonma-yona ekanliklarini bilmasdilar. Ularga hayotning qizig’i qolmagan va faqat intiqom hissi bilan yashardilar. Qoraboy aka yo’q bo’lgan oilasi haqqi qasos olish umida tongni kutayotgandi. Rustam ham uxlamayotgan va tezroq bu zulmatli tun bitishini istayotgandi. Otabek esa “Eshik ochilishi bilan birinchi bo’lib yugurib chiqaman va portlatgichlar solingan mashinani o’zim boshqarib borib hukumatning binosiga uraman” deb o’ylardi.

Ularning har biriga alohida vazifa belgilangan va alohida guruhlarga kiritilgan edilar. Ular bilan aloqa qilgan kishilar amaliyotning barcha nuqtalaridan xabardor qilar edilar.

Bu avvaliga biroz shubha uyg’otgan bo’lsa-da, lekin keyinchalik ular Karimov va uning hukumatini yo’qotish uchun juda jiddiy ish borayotgani va bunda o’zlari ham muhim vazifa olganlariga chin dildan ishonib qolgandilar.

Kechalari ularni olib chiqib, Mustaqillik maydoni, Milliy bank va boshqa joylarni ko’rsatishar, qayoqdan kelib, qaerga hujum qilishni aytishar va qurollardan qanday foydalanishni o’rgatishardi. Keyin xaritalarni keltirib, sinovlar o’tkazishardi. Bir marta Rustamni hatto chet eldan qaytgan yigit bilan uchrashtirishdi. Uning ismi Zayniddin ekan.

Zayniddin bilan eski shahardagi bir machitda uchrashdilar. Yana bir necha kishi bor edi. Zayniddin ularga xorijdagi birodarlar bu rejimni ag’darib, Olloh buyurgan hokimiyatni o’rnatishga tayyor ekanliklarini va ulardan ishora kutayotganlarini aytdi.

Rustam va Bobur degan yigitni birga olib borishgandi. Bobur bir yil oldin qamalgan ekan. Xorijdan ushlab kelishgan. Endi amaliyotning asosiy rahnamolaridan biri edi. Ular birgalikda xufton namozini qilib, tongga qadar gaplashdilar. Vaqtlarining anchagina qismini kurashga boshlaydigan oyatlar va hadislarni o’qishga qaratdilar.

Rustamni hayrtaga solgan narsa Zayniddinning notiqligi bo’ldi. Har kalimani teran-teran qilib aytar va so’zlarini tarixiy voqealar, hikoyatlar bilan mustahkamlar edi. U aytib bergan hikoyatlardan biri Rustamga qattiq ta’sir qildi.

-Siz birodarlar mana bu hikoyatdan xabaringiz bormi? Buni qulog’ingizga quyib oling,-deya ularga murojaat qilgandi Zayniddin,-Iskandar deyilgan zot Mashriqqa kelganda, qarasa, odamlar odamlarga o’xshamas edilar. Ularning ko’zlari, burunlari joyida emas. Kimningdir ko’zi bitta bo’lsa, yana kimningdir og’zi ikkita. Shunday yomon kasalliklar tarqalgan ekan-ki nafas olsang, albatta bitta kasal yuqadigan joy ekan. Bolalar tug’ilganidan boshlab bukri, yo juda ham ozg’in yoki juda ham semiz bo’lib o’sar ekanlar. Ular tunu kun ingranar, qiynoqda azoblanar ekanlar. Keksalar sudralib qolishgan. Hech kim o’lolmas ekan. Xuddi qurt kabi o’rmalab yurganlar, ilon misol vishshillaganlar, qurbaqadek sakraganlarning son-sanog’i yo’q ekan.

Iskandar bu ahvolni ko’rib juda ham hayratga tushibdi va Ollohga murojaat qilib bu bandalarini nega bu kuyga solganini so’rabdi. Uning ro’yosida ma’lum bo’libdi-ki, bu erda yashaganlar Iblisni o’zlariga rahnamo qilib olibdilar. Iblisni maqtab, iblisga sig’inibdilar. Hatto farzandlarining ismini Iblis deb qo’yganlari bo’libdi. Shoirlari Iblis haqida dostonlar yozsalar, nosirlari kitoblar bitibdilar. Bolalari Iblisni ota desalar, otalari Iblisga nafaqat o’zlarini, balki onalari, qizlarini in’om etar ekanlar. Nega?

Iblis ularga nima berdi yoki nima qildiki, ular uning quliga aylandilar? Iblisning qilgan ishi bitta ekan, u ham bo’lsa ularning diliga qo’rquv solgan ekan. Ular Ollohdan emas, iblisdan qo’rqqanlari uchun yaratuvchi ularga ishoralar yuboribdi. Kimnidir qiynoqqa duchor etsa, kimnidir ayriliq azobiga solibdi, kimnidir xastalikka yo’liqtirsa, yana kimni sharmandlikka ro’baro’ qilibdi.

Ammo ular o’zlariga kelmabdilar. Ishorani sezmabdilar. Shunda ularga ibrat bo’lsin deb qo’shni mamlakatdagilarga shodliklar ulashibdi. Ular qo’shnilaridagi bu shodliklarni baxtsizlik deb bilibdilar. Iblisdan kelgan qurquvni esa shu qadar o’zlariga singdiribdilarki, hatto o’layotganda ham Iblisga sig’inib o’la boshlabdilar. Shunda yaratuvchi ularni o’lolmaydigan qilib qo’yibdi. Azoblarning eng kattalarini yuboraveribdi va ularni Iblisni tanishga undabdi. Lekin bir marta Iblisning domiga tushganlar qaytib chiqa olmabdilar. Dunyoda erkinlik borligini unutibdilar va Olloh ham ularni unutib, ulardan voz kechibdi.

Iskandar o’ziga voqif bo’lgan bu xabardan keyin qilichini yalang’ochlab Iblisning yoniga boribdi. Iblis uni katta tantana bilan kutib
-Mayli meni o’ldir, o’zim ham bu badbaxt xalqdan charchadim, ammo bir kun izn bersang men o’zimda ayb yo’qligini senga ko’rsataman,-debdi.

Iskandar “Xo’p” deb qarab turibdi. Iblis xalqqa
-Meni maqtamanglar,-debdi.
Ammo maddohlar maqtayveribdilar.

-Menga bir tiyinlaringiz kerak emas,-debdi Iblis.
Qarasa, eng kambag’allar ham bor butlarini sotib, xalta-xalta pul olib kelayotgan emishlar.

-Saylov qilamiz, meni saylamanglar,-deya yolvoribdi Iblis. Iskandar qarab tursa, hamma Iblisga ovoz berayotgan emish. Shunda u jahli chiqib “Bu xalq emas, bular qurt qumursqalar”, deb ularni qirib tashlabdi.

Yana tushida unga ma’lum bo’libdiki, agar u Iblisni o’ldirganda balki bu jonzotlar qurt-qumursqalar holidan yana odamlar holiga qaytishlari mumkin bo’lar ekan. Ammo ish ishdan o’tgan, g’isht qolipdan ko’chgan edi.

Iskandar yo’lga chiqqanda esa, Iblis unga hujum qilibdi. Ammo u orqasiga qaramay ketib qolibdi. Uning orqasidan quvib borgan Iblis

-Sen yarador emassan, sen buyuksan, sen o’lmassan,-debdi.

O’shanda Iskandar, Iblis hamma narsaning teskarisini gapirishi va xalq ham shunga o’rganib qolganini, anglabdi. Haqiqatni anglab qilichini qinidan chiqaraman desa, qon yo’qotishdan holsizlanib sahroga tiz cho’kib qolibdi. Iblis esa xaxolagancha turgan emish. Shunda Iskandar “Avlodlarim, bu xatoni men qildim, siz qilmang”, deya avlodlarga iltijo qilgan ekan. Bugun bizning xato qilmaydigan kunimiz bo’lishi kerak!…

Rustam oxirgi kecha Zaynidinning bu hikoyatini qayta-qayta eslab chiqdi. Lekin necha yildan beri qiynoqlar va azoblar girdobida ezilgani bir tomon bo’ldi va amaliyotni 16 Fevralga kechiktirganlari bir tomon.

Inson bir narsaga o’zini tayyorlashi juda qiyin kechadi. O’zini o’limga tayorlash esa undan ham qiyin. Lekin Qoraboy aka va farzandlari Rustam hamda Otabekning umrlari bir kunga uzaydi. Bu ularni shod etmadi, balki iztirobga soldi. Chunki ular qasos kunini, qasos soatini shodlik daqiqasi deb bilardilar. Ana shu daqiqada boshlariga tushgan barcha azoblardan xalos bo’lishlarini va intiqom hissida qovrilishlarini o’ylardilar.

Karimov majlisni bir kun orqaga olishi ularning nafratini yanada kuchaytirdi. Intiqom hissisga kuch berdi. Oxirgi lahzalarda ham bizni qiynamoqda deb o’ylashdi.

Bir kun ming yilga aylandi. Ular butun iztiroblarni qayta yashab chiqdilar va nihoyat amaliyot daqiqasi etib kelganda, mashinalarga qushdek uchib mindilar.

Qoraboy aka mashinaga minar ekan, sal narida o’g’liga o’shagan bir yigitni ko’rdi. U ham unga qarab turardi. Erto’ladan tashqariga chiqib, ko’zimga sarob ko’rinmoqda deb o’yladi. Haligi yigit ham unga qarab-qarab mashinaga mindi.

Orqasidan boshqa mashinaga minayotgan yana bir yigitni ko’rdi. Buni Otabekka o’xshatdi va o’limning oldidan Xudo farzandlarimni ko’zimga ko’rsatmoqda deb o’yladi. Xuddi ana shunday his Rustam va Otabekda ham bor edi. Ular go’yo mo”jiza oldida lol edilar.

Amaliyotni rejalagan odam esa otasi va farzandlarini uzoqdan bo’lsa-da oxirgi marotaba bir-birlariga ko’rsatib, o’z ko’nglini rohatlamoqchi edimi? Yo’q. Balki bu tomoni hech kimning xayoliga ham kelmagan va bir-birini olisdan ko’rib qolish shunchaki tasodifmidi? Yo’q. Reja tuzilganda bu narsa alohida o’ylangan va ularni oxirgi lahza ham intiqom hissi bilan sug’orish planli tarzda amalga oshirilgandi. Bu shayx Hasan davrining bugungi kundagi in’ikosi edi…

Karimov shu kuni ishga erta keldi va seyfni ochib dastalab qo’yilgan maktublardan birini oldi. U o’zining nomiga kelgan maktublarni deyarli o’qimasdi. Ammo turli tasodiflar tufayli ba’zi maktublar qo’liga etib qolsa, o’qib yo yirtib tashlardi yo otib yuborardi. Ammo kamdan kamlarini olib qo’yardi. Mana bu maktubni va uni bergan odamni esa yaxshi eslaydi.

O’shanda qizini turmushga chiqargani uchun Darxonda nahor oshi berdi. Qudasi bilan tashqarida turib, kelgan-ketgan bilan salom-alik qilib turishdi. Osh eb chiqqan bir notanish odam uning qo’liga bir konvert tutqazdi. To’yona bo’lsa kerak deb olib qo’ydi. Ammo keyin qarasa, juda chiroyli husnixatda yozilgan maktub ekan. Negadir bu xat unga qattiq ta’sir qildi. Mana sakkiz yildir-ki bu xat seyfda. Faqat nusxasini maslahatchisi Alimovga bergandi.

Karimov xuddi yaqinda yozilgandek, maxsus seyfda sarg’aymay turgan bu xatni yana bir bor o’qiy boshladi

…Paxta ishi deb ko’p odamlar qamalib ketdi. Agar bu adolat uchun boshlangan harakat bo’lganda, birinchi bo’lib siz qamalishingiz kerak edi. Chunki siz bu ishlarning boshida turgansiz. Qo’shib yozish boshlanadigan joyning nomi Gosplan edi. Siz umringizni qariyb yigirma yilini shu idorada o’tqazdingiz. Qo’shib yozishning barcha maxanizmlari shu idorada kashf etilganini axmoq ham biladi. Ming-ming odamlarni qamashdi, ammo sizga hech narsa deyishmadi.

Siz bir necha yil Moliya vaziri bo’ldingiz. Qo’shib yozish, paxta ishining barcha pullari sizning qo’l ostingizdan chiqqan. Chunki o’rtada bir-ikki so’m emas, millionlar, milliardlar aylangan va bu qadar mablag’ Moliya vazirining xabarisiz aylanmasdi. Ammo sizga indashmadi.

Siz viloyatda partiya komitetining birinchi kotibi bo’ldingiz. Bu paytda qo’shib yozish eng avjiga chiqqan edi. Sizni obkomning birinchi sekretari deyishardi. Viloyatda birinchi sekretarning izni bo’lmasdan bir ish qilinmasdi. Shuning uchun ham barcha obkom sekretarlarini qamashdi. Ammo sizga indashmadi.

Chunki siz ularning o’z odami edingiz. Chunki ularning maqsadi hokimiyatni sizga olib berish edi. Shu yo’l bilan bizni mustamlaka ostida saqlamoqchi edi ular. O’shanda mustaqillik harakatlari kuchaygandi. Bu juda katta to’lqin. Daryoga aylangandi. Unga ochiq qarshi chiqqan odamni va odamlarni oqizib ketardi bu daryo. Shuning uchun ham bu qudratli to’lqinga pand berish uchun sizni topishdi.

Siz hamma tomonlama ularga mos keldingiz. Umr yo’ldoshingiz ulardan va zehniyatingiz ham ularga yaqinlashib qolgan. Men ko’p e’tibor qildim. Bizning tilimizda gaplashganda juda qiynalasiz va ularning tilida gaplashganda rohat qilasiz. Inson qaysi tilda rohat gaplashsa, butun qalbidagini hech bir to’siqlarsiz ifodalasa, demak bu til uning ona tilidir. Siz turli gaplar va harakatlar bilan bizni aldashingiz mumkin, ammo yurak yurakdan ular bilan, ular bilan birgasiz. Yana ham ochiq aytsam, siz ulardan birisiz. Siz bizga begonasiz. O’zimizdan chiqqan begona!

Esingizdami, deputalarimiz mustaqillik e’lon qilganlarida qarshi chiqqan edingiz. Oradan bir yil o’tib, qamalish xavfi bilan yuzma-yuz kelib qoldingiz va darrov mustaqillik e’lon qildingiz.

Bu xalqimizning fojeasi. Bu xalqimizning Xudo urgani deganlar ko’p. Ammo baribir hamma narsa Xudoning ham emas, sizning qo’lingizda. Bugun tarixiy zarurat tufayli katta imkoniyatga egasiz. Mustaqillik e’lon qilib, o’zingizni qutqargan kabi endi butun xalqni ham qutqarib qolish imkoniga egasiz.

Siz ham erkaksiz, xotiningiz bor. Siz ham otasiz. Farzandlaringiz bor. Hech bo’lmasa shularni o’ylang. Agar siz hozirgidek gapda boshqa va amalda boshqa bo’lsangiz ular ham baxtsiz bo’ladilar. Butun xalq, umr yo’ldoshlarimiz, farzandlarimiz baxtsiz bo’ladilar.

Siz haqingizda eshitdim. Yo’liga to’siq bo’lgani uchun otasini urib, og’zini qonga botirgan va oq qilinib, uydan haydalgan kimsa, deyishdi. Birinchi xotini va o’g’lini ko’cha-kuyda darbadar qilib qo’ygan nomard, deyishdi. Nahotki, Xudo shunday odamni bizning boshimizga yubordi? Demak, bu ishning Xudoga aloqasi yo’q. Televizorga chiqib, sizni Xudoning erdagi soyasi, degan mufti ham sizga o’xshagan munofiqdir.

Sizda ana shularning hammasidan qutilish imkoni bor. Bu esa oqil va odil insonlarga quloq tutib, xalqqa xizmat qilishdir. Ammo sizni bu masalada ham badbaxt deyishdi. Oqil odamlarni oyoq osti qilib, axmoqlarni qo’llaydigan kishi deyishdi. Otasini o’ldirib, onasini xotin qilgan badbaxt ham sizni maqtasa unga mansab berib, uni yoningizda olib yurasiz, deb eshitdim. Nahotki?! Nahotki bu xalqning sho’ri qurigan?!

Shunday ekan, sizga maktub yozish ham axmoqlik emas-mi? Men achiq-achiq so’zlarni tanladim va sizni insofga chorlamoqchi bo’ldim. Paxta ishi davom etgan kunlarda “Literaturnaya gazaeta”da Rasul G’ulomov degan odam haqida yozishdi. U Rashidovga men sizga yozganimdan ham yuz marotaba haqoratli maktub yozgan ekan. Men muxolifatdagi oddiy faolman. U esa, Rashidovning yonidagi katta mulozim ekan. Shunga qaramay, Rashidov o’zini onangni, xotiningni deb so’kkan bu odamni yo’qotib yubormagan ekan. Hatto “tekshiringlar u haqdur, uni shu qadar achchiq gaplarni aytishga undagan narsa adolatsizlik bo’lsa kerak”, deb maktubning teppasiga yozib qo’ygan ekan. Shu xatni nusxasini ham chop etishibdi. Ana shu narsa meni ham sizga maktub yozishga undadi. Balki sizni insofga chaqira olaraman, balki tosh yuragingizni junbushga keltirarman, deb o’yladim.

Unutmang, siz yomonlik qilsangiz ham, yaxshilik qilsangiz ham uzoq vaqt taxtda qolasiz. Chunki sizni er osti kuchlari qo’llamqoda, chunki sizni zimdan urus og’alaringiz qo’llab turibdi va eng asosiysi sizni o’zingiz mansubi bo’lgan maxfiy xizmatlar dastaklamoqda. Yomonlik qilib o’tsangiz ham sizni ko’p gapiradilar va yaxshilik qilib o’tsangiz ham.

Bilasizmi, sizning yuzingizda nur yo’q, mehr yo’q. Qo’rqinchli yuzingiz bor. Ko’zingizda sho”la yo’q, sovuqlik yog’ilmoqda. Qarashlaringizda g’azzab va nafrat qorishiq. Gaplaringizda tahlika va zulm bor. Bular bitta xalq uchun juda ham og’irga tushadigan narsalar.

Xudoyim shaytonni, ya’ni iblisni yo’ldan qaytara olmagan degan gap bor. Ammo shaytonga uning shaytonligini aytgani uchun u o’zini panaga olgan ekan. Sizni men va men kabilar yo’ldan qaytara olamizmi yo’qmi bilmayman, bizda Xudoning qudratidan zarra qadari ham yo’q, ammo sizga kimligingzini aytishimiz kerak. Balki bizning gaplarimiz sizni jinoyatlardan, bu xalqni oyoq osti qilishdan saqlab qolsa…”

Shu paytda kuchli portlash sadosi eshitildi. Karimov o’rnidan turib, deraza yoniga keldi. Hukumat binosi tomondan ko’kka tutun o’rlayotgan edi. U qabulxona eshigini ochdi. Almatov va boshqalar shu erda edilar.

-Formang juda yarashibdi,-dedi unga Karimov. Almatov deyarli forma kiymas edi. Ammo bugun Karimovning talabi bilan kirib kelgandi. Ular birgalikda hukumat binosi yoniga kelganlarida hamma yoq ostin-ustun edi. Kimdir qichqirgan, kimdir yig’lagan. Kimdir yarador, kimdir esankirab qolgan…

-O’zimiznikilardan hech kimga hech narsa bo’lmadimi?-dedi Karimov Almatovga Vazirlar mahkamasi majlisiga deb bu erga to’plangan vazirlarni nazarda tutib.

-Yo’q, o’zimiznikilar eson-omon!-dedi Almatov “o’zimiznikilar” kalimasiga urg’u berib.

Almatov ilk bor Karimovdan ba’zi odamlar haqida g’amxo’rlik qilishdek bir gap eshitgandi. Chunki Karimov uchun vazirlar va tuproqqa qorishgan odamlar orasida farq yo’qligini u bilar edi. Shuning uchun, xato qilib qo’yganini angladi. Karimov aslida nega vazirlardan bir-ikkita tuproqqa qorishmadi deb so’ragandi. Chunki bir-ikki vazir o’lsa, shunda bu voqeaning xabar maydoni yanada kengroq bo’ladi, deb o’ylagan.

Zotan ilgari bu amaliyot haqida gaplashganda u Almatovga
-Bu dunyo juda ham qiziq. Oddiy odamlardan mingtasi o’lsa ham birovning parvoyiga kelmaydi. Ammo bitta vazir o’lsa, besh kun to’xtamay gap qiladilar. Vaholanki, hammasi bir go’r. Lekin dunyo shuni istaydimi, demak, u eydigan ovqatni hozirlash kerak,- degan edi.

Almatov Karimovning yuziga qaragan edi, uning ko’zlaridan qoniqmaslik hissini angladi va uning yoniga yaqinlashib qulog’iga pichirladi׃
-Ishimizda kamchilik bo’ldi. Ruxsat bersangiz keyingi ob’ektga o’zim boraman, balki shu bilan o’zimni oqlarman, sizning oldingizda gunohkorman,-dedi.

Karimov uning ko’ziga qarab zaharxanda jilmayish qildi va
-Etib borolasanmi?-dedi.

-Har birining orasida besh daqiqa vaqt bor. Bizning idoramiz uchinchi va men etti minutda etib boraman. Uch minut zapasim ham bo’ladi,-dedi jiddiy ohangda.

Chunki Almatov katta xato qilindi va endi qutilishning imkoni yo’q, baribir ishdan ham ketdim, deb o’ylayotgan edi. Ishdan ketib qutilmasligini ham yaxshi bilardi. U Karimovning odatini biladi. “Qamoqda chiritaman” desa, chiritadi. Har qanday bahona bilan qamoqda saqlayveradi. “Yo’qotaman”, desa yo’qotadi. Mana shu ichki qo’rquv Almatovning gaplariga jiddiylik berib, Karimovda shubha uyg’otmadi.

Ammo Karimovning vaqtni surishtirgani uning yuragini o’ynatib yubordi. Demak, mendan voz kechdi. Faqat bitta yo’li bor. O’zimni

-Ko’rayapsanmi buni? Erga kirsang qulog’ingdan, osmonga chiqsang oyog’ingdan tortib kelish uchun asos bo’ladi. Istagan paytda bu deloni ochaman va seni Jasliqqa yuboraman. Soqollilarning oldida besoqol bo’lib yurasan!-dedi.

Almatov qanday qilib qutilish haqida ko’p o’ylagan. Bir marta Nodirxon unga
-Istasangiz, Moskvada bolalar bor va diagnoz sifatida davolanmas bir kasalni qo’yib berishadi. Yo’liga davolanish deb qutilib ketasiz,-dedi.

Almatov Nodirxonning og’ziga urgandi va
– Men oqsoqol bilan bitta vagondaman. Tushib qolish yo’q,-degandi.

Mana endi kutilmaganda u o’lim bilan yuzma-yuz bo’lib qoldi. Chunki Karimovning hukumat majlisini bir kun orqaga olganini ham hozir anglagan edi. Odatda ba’zi vazirlar rostdan ham kasal yoki uzoqroq joyda bo’lsalar majlisga kelmaganlari uchun bahona topishardi.

Ammo kechiktirilgan majlisga hech qanday bahona o’tmasdi. Ular o’ta jiddiy masala borligini va Karimovning nimadandir jahli chiqqanini bilib qolishardi. U faqat jahli chiqqandagina oldindan belgilangan majlisni qoldirardi. Yoki kimlarnidir ishdan olmoqchi bo’lsa ham shunday qilardi. Demak, u masalaning mana shu jihatiga o’ta jiddiy qaragan va bir necha vazir yarador bo’lishi yoki o’lishi hujumni katta voqeaga aylantiradi, shundan keyin xoxlagan ishimni qilaman, norozilarning hammasidan qutulaman, deb o’ylagan. Endi meni ana shu vazirlarni qutqarib qoldi, deb o’ylaydi va ishimni rasvo qiladi, deb qurquvga asir tushdi.

Karimov׃
-Bu ishni qilganlarni qachon topasan?-dedi unga baland ovozda.
-Bir oyda hammasini sudga olib chiqaman. Hozir qo’limda ip uchlari bor va allaqachon ishni boshlab yubordik,-deya javob qildi.
-Hammasiga o’zing bosh-qosh bo’lasan!

Almatovning ko’nglida quyosh porladi. Demak, u meni asrab qoldi, hali ham menga ishonadi, deb o’yladi. Ayniqsa, Inoyatov va boshqalarning oldida mana shunday deyishi uning ko’nglini tog’day ko’tarishi edi. Karimov undan amaliyotning zarbasi sust bo’lishida qo’li bo’lganlarni jazolashni so’rayotgan edi va Almatov buni tushundi.

-Qani ikkalang ikki tomonimga o’t. Kuchimov tirikmi? Chaqirlaring, xalqqa aytadigan gaplarimiz bor,-dedi Karimov ikki generalni ikki yoniga olib.

Televideniening raisi Kuchimov hukumat majlisiga kelgan va allaqachon Karimovning ko’ziga tashlanish uchun atrofda tipirlab yurgandi. Majlisga deb kelgan operatorlar ham chaqirildi. Karimov hukumat binosining eshigi qarshisiga o’tdi. Yaradorlarni tashishayotgan paytda videotasmaga tushishini istardi.

U Kuchimovga «Sen suratga olaver” degan ishorani qildi va o’zi Almatov hamda Inoyatov bilan gaplashib turgandek holat yaratdi. yoqqanlarida ot minganim keyin qancha foyda berdi. Hujjatli filmlarda ko’rsatildi, kitoblarda yozildi. Bu menga katta obro’ olib keldi.

Aslida esa bu Karimovning katta xatolaridan biri bo’lgandi. Xuddi mana shu manzara juda ko’pchilikda shubha uyg’otdi. Chunki har qanday odamda ham o’zini o’zini himoya qilish instinkti bo’ladi. Unga qarshi hujum uyushtirilgan bo’lsayu u darhol voqea joyida paydo bo’lsa? Buning ustiga yaqindagi bir joyda kuchli portlash amalga oshirilsayu u bundan qo’rquv emas, qoniqish his etsa?

Karimov odamlarga “Panikaga tushmangalar!” deb voqea joyidan xonasiga qaytar ekan, cho’ntagidagi maktubni chiqarib, oxirgi

“Insonning yaxshilikka tomon odimlashi birovni kechirishdan boshlanadi. Birovni kechirsangiz engillik his qilasiz. Ruhingizda, dilingizda engil bir mag’rurlik paydo bo’ladi. Bu qilgan yaxshilikning ajri, mukofotidir. Men sizga og’ir gaplarni yozdim. Siz meni bir kechirib ko’ring. Bu sizning yangi hayotga ilk odimingiz bo’ladi. Kechirishga o’rganish tomon safarga chiqqan bo’lasiz. Razolatdan, yomonliklardan uzoqlashgan bo’lasiz. Aks taqdirda razolat botqog’iga botishingiz mumkin. Sizga kechirish baxtiga muyassar bo’lishingizni istab Qoraboy, 1992 yil”.

-Ma bu xatni deloga tirka. Bu odam azaldan menga qarshi bo’lganini isbotlovchi bundan kuchli dalil topolmaysan…

Almatov bu xatning nusxasini ilgari o’qigan edi. Bundan etti yil avval. O’shanda Alimov xatning nusxasini unga ko’rsatib, bu oiladan sen ham ko’z-quloq bo’lgin, degan edi. Ammo keyin bu oila MXX ixtiyoriga o’tgani uchun u boshqa oilalar bilan shug’ullandi. Oxirida yana o’ziga o’tdi. Mana endi oradan etti yil o’tib, o’sha xatning asl nusxasini ushlab turibdi.

Aslida Almatovni qo’rqitgani ham mana shu. Karimovning toqati. U birovni jazolashga shoshmaydi. Yillab kutadi va yillar davomida jazolab boradi. Unda gina juda ham kuchli va dushmanini tor-mor qilguncha tinchimaydi. U juda mohir ovchiga o’xshaydi. O’ljasini uzoq poylaydi va shunday uradiki, o’nglanib olishiga vaqt qoldirmaydi.

Bir zumda xayoliga kelgan bu fikrni quvgan Almatov yaxshi narsalar haqida o’ylashga urindi Ishonmaganda bu maktubni menga berarmidi?..

Axir amaliyotning chetdagilarni ham bu ishga aralashtirish qismini boshqaga ishongan bo’lsa-da, barbir Nodirxon orqali meni ham xabardor qilib turdi. O’zi ham juda zo’r ish bo’ldi. Hammasini tuzoqqa ilintirdik. Ishni o’tizga etmish qildik. O’ttizi bizdan bo’ldi. Etmishini ular tashkil qildilar. Bir narsaga ishonmagan odamlarni boshqarish juda qiyin. Ammo ishongan odamlarni boshqarish oson ekan. Qamoqda o’tirgan besh olti kishi orqali tashqaridagilarni qo’g’irchoqdek o’ynatdik. Ular hech qachon hech narsadan xabardor bo’lmaydilar. Ammo qolgan o’ttiz foyizi-o’zimiznikilarni tinchitish kerak. Bu ishni Nodirxonga aytgan edim. Ularni tutday to’kib tashlagan bo’lsa kerak. Orada na u yoqning va na bu yoqning odami bo’lganlar ham bor. Ularni ham yo’qotish kerak. Bir kunmas bir kun hidi chiqsa, kallam ketadi…

Almatov ana shu o’ylarini amalga ko’chirish bilan band ekan majlisning vaqti bo’lib qolgandi. Majlisda balki boshqacha yo’l tutsam bo’larmidi, deb o’ylab qoldi. Chunki bir qancha yosh yigitning yostig’ini quritib yuborishga bevosita buyruq berganidan ko’ngli allanechuk bo’lgandi. Ilgarilari bunday ishlarni qilganda, men askarman, teppadan buyruq keldimi bajarishim kerak, deb o’zini ovutar qiziq. Jallodning ko’nglidan ham gunoh hissi o’tar ekan. Ammo Almatovda bu his uzoqqa cho’zilmadi. Chunki zaldagilarga murojaat

-Almatov, bu ablahlarning boshini sabchadek uzib tashlang!

Bu gap Almatovga engillik bag’ishladi va ko’nglida paydo bo’lgan gunoh hissi o’rnini qilgan ishidan mag’rurlik tuyush tuyg’usi egalladi.

…Butun mamlakat bo’ylab qama-qamalar boshlanib ketdi.

Jahongir Muhammad.

(Davomi bor).

VASHINGTON: 2005-2006

Filed under: 1.BOSH SAHIFA, Assassin |