TURONZAMIN

Jahongir Muhammad

BESHINCHI BOB

20 ASRNING OXIRI

Nilufar o’ziga kelganda qayerda ekanligini bilolmay qoldi. Atrof zimiston, qo’lansa hid dimog’iga urilmoqda. Negadir ko’ngli aynib, ichidan bir narsa tomog’iga tiqilib kelmoqda. Nima gap? Tush ko’ryaptimi? U hech narsani tushuna olmadi. Butun vujudi xuddi qum solingan qoplarning ostida qolgan kabi qimirlamas holda edi. Ko’zlari achishgani bois ishqamoqchi bo’ldi, shundagina qo’llari orqasiga bog’lab qo’yilganini his qildi. Yuragi shuvillab ketdi. Birdan chaqmoqdek yalt etgan narsa uning xayollariga Rustamning siymosini mixladi.
Nilufar keyingi kunlarda qiyin vaziyatga tushib qolgandi. Ota-onasi ham Maxfirat xolaning gapiga qo’shilib, unga bosim o’tkaza boshladilar.
-Qiz bola vaqti yetganda erga tegishi kerak, keyin kech bo’ladi,-derdi onasi.
Otasi ham faqat to’yga tayyorgarlik haqida gapira boshlagandi. U esa Rustam haqida o’ylardi. Rustam nimasi bilandir uning yuragiga kirib borgandi. Ammo Rustamni hali to’la bilmayotgani, uning fe’lidagi og’irlik, kichik narsalarga ham jiddiy e’tibor bilan qarashi, xushchaqchaq emasligi va boshqa narsalar ham unga tinchlik bermasdi. Ammo qandaydir ta’sir kuchi bor edi. Buvisining uyiga borsa, Rustamning ana shu ta’sir doirasidan chiqa olmasligini bilardi. Shu sababdan bormaslikka qaror qildi. Hech bo’lmaganda bir hafta yoki ikki hafta uni ko’rmayinchi nima bo’ladi, deb o’yladi. Bir umr birga yashashi kerak bo’lgan odamni yaxshiroq bilgisi kelardi.
O’qishga borib kelarkan ba’zan qaysi yo’ldan borib, qaysi yo’ldan qaytgani ham esida qolmasdi. Faqat xayollari bilan olishar, ko’z oldidagi Rustam siymosini to’la ko’rishga urinardi…
Birdan Nilufarning esiga yonida bir mashina to’xtagani tushdi. O’qishdan qaytayotgandi. G’ira-shira payt edi. Ularning uyiga boradigan yo’lak yaqinida mashina to’xtashi diqqat tortuvchi hol bo’lsa-da u qiyo boqmagandi. Chunki Rustam uylariga kelib ketgandan keyin uni tanigan tengdoshlari ham qaytadan harakatga tushib qolgandilar. Shulardan biri bo’lsa kerak deb parvo qilmadi. O’shanda kimdir yugurgancha orqasidan kela boshlaganini sezdi. Ammo qayrilib qarashga ulgurmadi. Uning og’iz burniga nam bir latta bosilgani va nafas olishi qiyinlashganini eslaydi, xolos.
Nahotki, Rustam meni o’girlab qochdi, deb o’yladi Nilufar. Yo’q, u qo’yning ham og’zidan cho’p olmaydigan bola. Qolaversa, hamma uning tomonida. Istasa uyimizga ham kirib kelishi mumkin edi. Buvimga aytsa, bir narsani bahona qilib kelishardi. U o’g’irlab kelsa ham nega bu sovuq yerto’laga qoysin? Nega qo’llarimni bog’lasin? Bu ablah Alisherning ishi. Kimdir uni MXXga ishga o’tgan, ham o’qib, ham ishlayati deb aytgandi. Otasi esa prezidentga maslahatchi bo’layotganmish deb eshitgandi. Qaysi kun uni Rustam bilan birga ko’rib qoldi. Shundan keyin paytavasiga qurt tushgan. Ilgari ham necha marta gap ochdi, sovci qo’ydi, ammo istamadim. Mana endi ablahlik yo’liga o’tibdi. Bechora buvim, oyim-adam nima qiladilar, nima deydilar endi? Rustam nima deb o’ylaydi? Uning ko’ziga qanday qarayman? Koshki rozilik berib, to’yni tezroq o’tkazsak bo’larmikan? Bu nima ko’rgulik? Ablah Alisher meni yaxshi ko’rsa, shu kuyga soladimi, sharmanda qiladimi, zax yerto’laga keltirib tashlaydimi? bezbet, bir kuni “Sen bilan ikkalamizdan juda kelishgan o’g’il tug’iladi” deb uyalmay netmay yuzimga aytdi. Buki, niyati buzuq ekan-da!
Nilufar xayollarida o’ziga savollarni qalashtirib tashlayotgan bir paytda temir eshik ochilib, ichkariga bir kishi kirdi:
-Nilu o’zingga keldingmi?-dedi u.
Bu Alisher edi.
“Ablah!” deya baqirmoqchi bo’ldi Nilufar, lekin baqira olmadi. Shundagina og’ziga nimadir yopishtirib qo’yishganini sezdi. Alisher kelib, o’sha yopishtirilgan narsani tortib, shart etib yulib tashladida, egilgancha Nulufarning labidan o’pa boshladi. Nilufar tilini so’rishga intilyotgan sovuq labni qattiq tishlab oldi. Alisher birdan o’rnidan turib og’zini ushlgancha tashqariga chiqar ekan:
-Qanjiq, onangni ko’rsataman!-dedi.-Hali senmi vatan xoiniga erga tegadigan!
-Menga desang o’ldirib yubormaysanmi, men hech qachon seniki bo’lmayman!-deya baqirgan Nilufar, Alisher eshitsin deya qattiq-qattiq tupurib tashladi va:
-Sen tupuksan! Turshak! Ablah!- dedi va hungrab yig’lab yubordi.
Bir ozdan keyin taqara-tuqur ovozlar eshitildi. Ickariga bir necha kishi kirib kedli. Ulardan biri:
-Qiz shu yerda ekan, topdik, qo’llari bog’langan!-dedi.
U militsiya kiyimida edi. Orqadan kirib kelgan fuqaro kiyimidagilardan biri:
-Tez qo’llarini ochlaring, suv berlaring, ana u ablahni militsiya bo’limiga olib borlaring,-dedi.
Militsioner qo’llarini yechar ekan, Nilufar beixtiyor boshini uning yelkasiga qo’yib, hichqirib yig’lay boshladi.
-Yig’lama qizim, biz seni qutqazdik. Yaxshiyam vaqtida xabar xabar topdik. Bo’lmasa u ablah bola, bilmadik, nima qilgan bo’lardi. U ilgari ham bir qizni o’g’irlab, zo’rlab, keyin o’ldirgan ekan. Tavba, tag’in yuridicheskini bitirayotgan ekan-a,-dedi.
-Qarasangchi, bu kameraning kalitini qayerdan oldi? Kim bilan til biriktirdi? Uni yaqinda bu sohaga ishga o’tkazishgan ekan. Toshkentda mashina o’g’rilari mafiyasiga ham rahbarlik qilar ekan… iplos, birovning ko’z qorasi bo’lgan qizini o’g’irlab qayoqlarga olib kelganini qarang-a?! Davlatimizning, mustaqilligimizning obro’yiga mana shunaqalar soya tushirmoqda,-dedi eshik yonida turgan kishi.
Nilufar Alisherning kun ora yangi mashina minishini esladi. Demak, hammasi o’g’irlangan mashinalar ekan-da. Otasi shunday katta ishda ishlasayu bolasi shunaqa jinoyatchi bo’lsa?
Xuddi Nilufarning xayolidagini o’qiyotandek, fuqaro kiyimidagi kishi militsionerga:
-Otasi yaqinda yurtboshimizga maslahatchi etib tayinlanibdi, bu ishimizni juda og’irlashtiradi, allaqachon boshliqlarga telefon kelayotgan bo’lsa kerak!-dedi.
-Padariga la’nat, bu kattalarning hammasi bolasini eplolmaydi. Bitta bolasini tarbiyalay olmaganlar millatga qanday qilib boshchilik qilar ekanlar?-dedi fuqaro kiyimida kishi baland ovozda.
-Sekinroq gapiring, devorning ham qulog’i bor!- deya uni ogohlantirdi militsioner.
Shundan keyin sukunat cho’mdi.
-Oyim va adamlarga xabar berildimi?-deb so’radi Nilufar tashqariga chiqib, mashinaga minishayotganda.
-Endi-da, hali seni topganimizga besh minut bo’lgan emasku,-qizim,-dedi militsioner kiyimidagi kishi.-Qolaversa, bu joydan telefon qilamiz desak, sotib yuboradiganlar chiqishi hech gap emas. Buning ustiga bu joy uylaringdan ancha uzoqda. Biz Namangan degan joydamiz. Eshitganmisan?
-Bo’lmasachi?-dediyu Nilufar xayolga toldi.
U Namanganni yaxshi biladi. Rustam namanganlik. Birdan yuragi orqaga tortdi. Endi Rustam nima deb o’ylaydi? Undan yuz o’girishi aniq. Qolaversa uning o’zi Rustamga bu voqeani qanday qilib izohlaydi? Yo’q, u tushunadigan yigit. Balki hamma narsani anglab olar va hatto bu borada gap ham ochmas. Shunisi yomonda. Indamay yurib, dilingni xunob qiladi. Undan ko’ra bir marta gaprib qo’ya qolsa, hammasi ortda qoladi…
Ular mingan mashina g’ishtlik bir binoning temir darvozasidan ichkariga kirdi.
-Qaerga keldik?-deb so’radi Nilufar.
-Bu yer hukumatning binosi, ko’nglingiz to’q bo’lsin, hozir ota-onangizga telefon qilamiz, ular kelib, sizni Toshkentga olib ketishadi,-dedi fuqaro kiymidagi kishi.
Nilufarga ichkarida suv va ovqat berishdi. Ammo tomog’idan ovqat o’tarmidi?!
Ko’p o’tmay haligi fuqaro kiyimidagi yigit kelib o’zini tanishtirdi:
-Mening ismim Olimjon, boya aytishga ham ulgurmabman,-dedi.- Sizning ishingiz bilan bundan buyog’iga ham shug’ulanish menga topshrildi..
-Ota-onamga telefon qilishdimi?-so’radi Nilufar.
-Qildik, ammo yaxshi xabar yo’q. Ular juda ham g’azzabda. Bunaqasini ko’p ko’rganmiz. Boshida shunday bo’ladi. Ular sizni ataylabdan Alisher bilan qochib ketgan deb o’ylashmoqda…
-Alisherning jinoyatchi ekanligini aytmadingizmi, axir?
-Afsus, aytolmadik. Uning otasi juda katta ishda va oraga katta odamlar aralashib, ishning unga oid qismini darhol yopib tashlashdi. Bu gapni sizga aytishim mumkin emas, edi. Ammo bilishingiz va tushunishingizni istaganim uchun aytdim. Bularning hammasi yashin tezligida bo’ldi. Biz sizni topgan joydan bu yerga kelgunimizcha osmon uzilib, yerga tushibdi. Menga hatto Alisherning nomini tilga olishimni ham ta’qiqlashdi. O’zing pishirgan oshni o’zing sovut deyishdi…
Nilufarning boshiga xarsang toshlar yog’ilgadek bo’ldi. Ulardan birining uchi xuddi boshiga sanchilib qolganu og’riq o’rniga olov paydo bo’lgandi. Issiqlik teppadan pastga xuddi vulqon lavasidek oqa boshladi. Ko’zlari tinib, boshi yelkasidan uzilib tushgandek bo’ldi.
Davomini eslay olmaydi. O’ziga kelganda oq choyshabli to’shakda yotgandi. Yonida esa yana Olimjon.
-Bizni qo’rqitib qo’ydingiz,-dedi u.- Insonning boshiga juda ko’p ishlar keladi. Ammo bardoshli bo’lish kerak. Men o’zim borib ota-onangiz bilan gaplashaman va ularga sekingina tushuntirib qo’yaman. Zotan deloni butunlay yopish uchun ularning ham, sizning ham imzolaringiz kerak bo’ladi.
Nilufar hiqqilab yig’lay boshladi.
-Yig’lamang, Maxfirat xolaga ham, Rustamga ham o’zim tushuntiraman…,-dedi Olimjon mayin ovozda.
-Ularni qayerdan bilasiz?-Nilufar ajablangan ohangda savol berdi.
-Ular ham ota-onangiz kabi sizni qochib ketgan deb aza ochib o’tirishgan ekan. Rustam hatto Maxfirat xolaning uyidan ko’chib ham ketibdi. Unga yalinib-yolvorishsa ham u qizingiz yengiltak edi. O’zim uning o’sha bola bilan ko’z urishtirganini ko’rgandim. Shunday gapi bor ekan, nega meni o’ynatdi deb chiqib ketgani Maxfirat xolani yiqitibdi. U kishi kasalxonaga tushibdilar. U dunyo, bu dunyo Nilufarni ko’rishga ko’zim yo’q deb o’tirgan ekanlar.
Nilufar yana boshini yostiqqa tashladi. Keyin sochlarini yula boshladi:
-Endi nima qilaman! Endi nima qilaman!,-derdi, xolos.
-Siz yosh bola emassiz. Sizning yoshingizda bo’lganlar allaqachon mustaqil odam hisoblanadi. Qolaversa, katta oliygohni qarib bitirish arafasida turibsiz. O’zingizni ushlang, bizni ham tushunishga harakat qiling, qo’limizdan hech narsa kelmaydi, hayotimiz, kareramizni tahlikaga qo’yib sizga yordam qilayapmiz. Sovet davri bo’lganda Moskvaga shikoyat qilardik. Endi dardimizni kimga aytamiz. Yurtbosimizhing gaplarini eshitgan bo’lsangiz kerak, shikoyat yozgan odamning o’zini jazolash kerak, dedilar..
Olimjon shunday deb atrofga olazarak boqdi-da ovozini pasaytirib:
-Kim shikoyat yozsa mana menga keladi, deb turibdi. Alisherning otasi esa unga maslahatchi. Tog’ ularning qo’lida, tashlab yuborishsa hammamiz ezilib ketamiz. Bizga telefon qilib, ko’chaga qo’yib yuboringlar yoki adi-badi aytadigan bo’lsa psixbolnitsaga tiqib qo’ylaring deb buyurishdi. Ana u Alisher bo’lsa, menga berlaring deb po’pisa qilmoqda.
-O’zimni o’ldiraman, hammasidan qutulaman,-dedi Nilufar,-ha, o’zimni oldiraman…
U shunday deb yon veridan nimadir qidira boshladi.
-Quloq soling, axmoqlik qilmang, bizni ham o’ylasangiz-chi, sizni ko’chaga qo’yib yubordik, deb mana shu yerda yashirib turibmiz. Sizga yaxshilik qilaman deb hayotimiz yonib ketsinmi. Men ham yangiman bu yerda. Xo’p, men hali uylanganim yo’q. Ammo menga yordam berganlarning to’rt-beshtadan bolasi bor. Gapning ochig’i men bunday g’avg’oga kirmas edim. Ammo sizday aqlli, esli-hushli bir qizni shunday ahvolga tushirishgani meni qattiq tashvishga soldi. Qani adolat! Qani umidlarimiz… Mustaqillikdan shuni kutganmidik? Mustaqil bo’ldik deb yosh-yosh hayotlarni juvonmarg qilib yuboramizmi? Nima otasi prezidentga maslahatchi bo’lsa, istagan ishini qilaveradimi? Ikki kundirki, shaharda tinchlik yoq’. O’zi shu yerga kelib hamma boshliqlarni oldiga solib, sizni qidirib yuribdi. Agar bilib qolishsa biz yonib ketamiz…
Olimjonning chin yurakdan, kuyunib aytgan bu gaplaridan keyin Nilufar jim bolib qoldi.
-Bilasizmi ota-onalar ham axmoq, shuning uchun ham qizini oq qilish mumkinmi?
Xuddi Nilufarning yuziga kimdir tarsaki tortib yuborgandek bo’ldi, endi ilgari boshidan quyilgan olov bu safar ko’kragiga o’rmaladi.
Olimjon:
-Mana buni ichib oling,-deya Nilufarning boshidan ko’tarib, unga volidol ichirdi.-Kechirasiz, aytmoqchi emas edim, ammo og’zimdan chiqib ketdi. Bilasizmi, men surxondaryolikman, asli. Denovdanman. Toshkentga o’qishga ketaman desam, uydagilar qo’yishmadi. Uylantirib qo’yamiz deyishdi. Nima, ularning gapiga kirib, uylanib olib, keyin podaning orqasidan yugurib yurishim kerak edimi? Adi-badi gaplar bo’ldi. Aytishib qoldik. Otam “Oq qildim” deb yubordi. Chiqib ketdim. O’qishga kirdim, o’z kuchim bilan kirdim. Mardikorlik qilib bo’lsa ham o’qib bitirdim, mana endi meni kechirishgan, hozir yana bolam istaganing bo’lsa olib kel, to’y qilib beramiz, keyin yana qaytib ketaver, deb o’tirishibdi. Ammo yuradigan qizim yo’q, ish bilan bo’lib bu masala haqida o’ylab ham ko’rmabman.
Shu paytga qadar yuradigan qizim yo’q deyishi Nilufarni biroz o’ylatib qoydi. Ammo darhol xayollari yana ota-onasiga, Rustamga va buvisiga qadaldi. Hamma undan yuz o’girgan ekan, buvisi-chi? U kishi Rustamni o’z o’gillaridek yaxshi ko’rib qolgandilar. Nilufar mening betimga oyoq qo’yib ketdi, deb o’ylagan bo’lishlari kerak. Lekin ota-onasi-chi? U ota-onasi haqida ham o’ylar ekan, goho ularni tusungandek bo’lsa-da ammo koproq ulardan ranjiy boshladi. Rustamni esa o’ylashni ham istamasdi.
Agar yaxshi ko’rsa, nahotki shunchalik tez yuz o’girib ketadi? Nahotki sevgi deganlari shunday “lip” etib kelib, “lip” etib ketadigan bo’lsa? Bir voqeani so’rab-surishtirmasdan, organmasdan darhol xulosa chiqaraveradigan odam bilan hayotingni bog’lasang, boshingga ish tushishi bilan tashlab ketar ekan-da?
Shu payt bir kishi eshikni taqqillatib Olimjonni tashqariga chaqirdi. Zum o’tmay Olimjon hovliqib ichkariga kirdi.
-Alisher shu orada ekan, g’azzab bilan hammani so’roq qilayotganmish. “Menga u o’gil tug’ib berishi kerak” deb yurganmish. Ablah! Nima qilamiz, endi?
-Nima qilsangiz ham meni uning qo’liga topshirmang, bir umr qulingiz bo’lishim mumkin, ammo uning bir kunlik xotini bo’lmayman,-dedi Nilufar zorlanib.
-Boya sizga aytishga yuragim betlamagandi. U ablah Toshkentda ham Nulu meniki, u menga o’g’il tug’ib bergandan keyin, nikoh qilib, ikkinchi xotin qilib olaman,-deb iplos gaplarni tarqatgan ekan.
Ablah, deb o’yladi Nilufar! Alish-kalish… U maktabda ham shunaqa iplos gap qilib yurar edi. Shuning uchun ham unga “alish-kalish” deb laqab qo’ygandi…
Ammo Olimjon Nilufarga o’ylab ko’rish uchun ham vaqt qoldirmayotgan edi.
-Tez harakat qilmasak, birorta odam sotishi mumkin. Bilasiz bizda mansab uchun onasini ham sotadiganlar ko’p. Alisher bilan oshna bo’lishni istaganlar tiqilib yotibdi. Bu o’zi qanaqa dunyo ekan? Men militsiya, xavfsizlik xizmati xalqni himoya qiladi deb o’ylab bu sohaga o’qishga kirgandim. Aksi ekan, bular kechayu kunduz xalqqa qarshi ishlar ekanlar.
Men sizni vaqtincha ota-onamnikiga olib borib qo’yishim mumkin. Ammo ular “bo’lajak kelinim’ degan gap qilishlariga shubham yo’q. Buning ustiga mendan ham shubha qilib ota-onamning uyini tekshirib ko’rishlari mumkin…Shuncha dardingiz ustiga yana yuk bo’ladi…
Ammo Nilufarning qop qora zulmat qoplagan ko’nglida “lip” etgan uchqun uchib o’tgandek bo’ldi. Istarasi issiq… aqilli.. o’zini emas, boshqalarni o’ylaydigan… qahramon…
Bu uzuq-yuluq uchqunlar zumda tarqalib ketdi. Olimjon esa hamon gapirayotgan edi.
-Boysunda bir xolam yashaydilar, hozircha sizni ularnikiga olib borib qo’ysam bo’ladi. Siz tayyorlaning, men ishxonamga telefon qilib, kasal ekanligimni aytaman va hozirning o’zi yo’lga tushamiz, bo’lmasa kech bo’ladi.
Ko’ngil qo’ygan yigiting mana shunday, sen uchun o’zini ham, hamma narsasini ham fido qiladigan, tezda muammodan chiqish yo’lini topadigan, aqli charxlangan bo’lishi kerak. Bir zumda hamma narsani o’ylab, chorasini topmoqda. Lattachaynar emas. Hatto ota-onasining keyingi gaplari va harakatlarini ham taxmin qilib, mening ko’nglim og’rinmasligi uchun chiqish yo’lini topdi. Unga kim ham tegsa baxtini topadi. Har holda ko’z ostiga olgani bordur? Yoki… Yoki menga ko’z tikdimi? Bo’lmasa nega bu qadar fidoyilik qilmoqda? Agar ko’z tikkan bo’lsa, to’ppa to’g’ri ota-onasining uyiga olib bormasmidi?…
Ular Namangandan Jizzax orqali Samarqandga yetib kelganlarida kech kirib qolgandi.
-Shu yerda bir tanishim bor,-dedi bu yerga qadar indamay kelgan Olimjon.-Bozorning yonida yashaydi. No’xat, hasib pishirib sotadi. Uyini restorandan ham yaxshi qilgan. Juda tozakor odamlar. Ularnikiga kirib ovqatlanib, keyin yo’lda davom etamiz.
Nilufar indamadi. Nima ham derdi?
Uy egasi ularni yaxshi kutib oldi:
-Akamillo yaxshimisiz, yangamlar, bolalar yaxshimilar…
Bu gap Nilufarning xayoliga chaqmoqdek urildi. Ammo Olimjon:
-Bu yangam shunaqa, doim meni izza qiladilar. Bu deganlari yanga topdingizmi, bolalar bilan qachon kelasiz, deganlari,-dedi Olimjon.
Haligi Tojik ayol:
-Bizni to’yga aytmasdan uylanib oldingizmi deb jahl qildim, shuning uchun kelinposhshani bir qizdirayin, dedim-da,-dedi.
Nilufarning ko’ngli yorishib Olimjonga qarasa u ham tikilib turgan ekan. Uyalib ketdi va ko’zlarini olib qochdi.
Ovqatlanib bo’lishgach:
-Charchabman, shu yerda tunab qolamiz, yo’lga ertalab chiqamiz,-dedi Olimjon.
Bu juda ham qarorli yigit ekan. Agar shunday odaming bo’lsa aslo ko’chada qolmaysan. O’qishingga ham, ishlashingga ham o’rin qolmaydi.
-Darvoqe o’qishim nima bo’ladi?-dedi Nilufar Olimjonga.
-Avval joningizni qutqaraylik, keyin o’qishni ham o’ylab ko’ramiz,-dedi Olimjon beparvolik bilan.
U shunday deb uy egasiga:
-Yotadigan xona bormi?- degandi:
-Ana o’sha o’zingiz yotadgan xonanani yana tayyorlab qo’ydim,-dedi u.
-Har safar Surxondaryoga ketishda shu yerda tunab qolaman,-deya izoh berdi Olimjon va ichkariga kirib ketdi.
-Hov, kelinposhshani chaqirmaysizmi,-dedi uy bekasi birozdan so’ng.
-Yo’q, u kishiga boshqa xonadan joy qilib bering,-dedi Olimjon va qaytib chiqib:
-Nilufarxon, uzr, juda charchaganman, siz ham uxlang, haligi gaplar oramizda qolsin,-dedi.
-Hm, oralaringdan gap o’tibdi-da, yoshlikda ko’p gap-so’z bo’ladi. Ammobir tomon og’ir bo’lishi kerak. Hozir kirib, oyoqlari va yelkalarini bir uqalab qo’ysangiz, olam guliston!
Nilufar qizarib-bo’zarib ketdi. Ichkaridan yarim yalang’ozch chiqqan Olimjon:
-Yanga iltimos u kishiga joy qilib bering, boshlig’imning qizi bo’ladilr, hali roziliklarini olganim yo’q. Har xil gaplardan xafa bo’lib qolishlari mumkin,- dedi.
Nilufar uxlamasdan tongga qadar o’ylab chiqdi. Goh yig’ladi, goho xafa bo’ldi. Ammo shunday dovyurak va aqlli yigit bilan yonma-yon tushib qolgani esa unga taskin berdi. Shu paytga qadar u hatto qo’lini ushlamadi. Ammo dastlab yig’laganda bag’riga bosgandi, o’shanda Nilufar allaqanday bir his tuygan ammo dardlari ustun kelgandi.
Olimjon bo’ydoq bo’la turib, unga nisbatan befarqligi Nilufarda shubha ham uyg’otdi. Yana bularning hammasi Alisherning rejasi bo’lib chiqmasin? U Olimjonni qo’lga tushirib, meni bir chetga olib ketayotgan bo’lmasin? Negadir ba’zi gaplari sun’iy chiqib qolayotganga, yuragidan chiqmayotganga o’xshamoqda. Yonida shunday chiroyli qiz bo’lsayu u parvo qilmasa? E, chiroying qoldimi.?Ko’zlaring kirtayib, ahvoling bir hol bo’lib turibdiyu xayolingga kelgan narsaga qara!
Bu fikrlar xayoliga kelgani uchun Nilufar o’zini aybladi.
Axir Olimjon men uchun hayotini tikmoqda-ku? Dunyoda shunday fidoyi, adolatli insonlar ham ko’p. U o’ziga xos xarakterga ega. Balki ezilib-suzilib gapirishni yomon ko’rar? Balki ko’ngliga kelganini shartta aytib qo’yadigan odamdir? Unday bo’lsa, hali birdan “Sizga uylanmoqchiman” deb qolsa, nima qilaman? Uf, yana xayoling qayoqlargadir ketmoqda. Senga nima bo’lgan o’zi?
Nilufar Surxondaryoga borguncha ham ana shunday xayollardan qutula olmadi. Gap orasida Olimjon:
-Boradigan joyimiz, asl xolamniki bo’lmasa ham Xaticha xola chin xolamdan ham ziyod. Ilgari men Afg’oniston bo’yicha ishlaganimda, shu yerdan o’tib, shu yerdan qaytar edim. Ha, hali yoshku, ilgari ham ishlagan ekanmi, deb ajablanmang. Bu ishga juda yosh kirganman. Hali oliygohda ekanligimda taklif qilishgan. Kinolarda ko’rgan bo’lsangiz kerak, giyohvandlarni ushlash uchun ularning orasiga ayg’oqchi yuborishaidi. Meni ham shu ishga jalb qilishgan. Ammo tezda voz kechdim. Qarasam, hamma kattalar aralashgan. Vijdonimga tog’ri kelmadi. Tashlab ketay desam, qo’rqoqlik bo’ladi dedimda bu tizimning ichida qolib adolat uchun kurashaman deb o’zimga qaror berdim. Mana sizni qutqazishim ham shu yo’ldagi bir urinishim. Agar sizni qutqaza olsam, o’zimni baxtli his qilar edim.
Olimjon shunday deb Nilufarga qaradi va har ikkalasining ko’zlarida nim tabassum aylanagandek bo’ldi. Nilufar titroq ovozda:
-Rahmat…- dedi.
Xaticha xolaning uyi Boysunning markaziga yaqin joyda ekan. Xuddi shaharlardagidek qilib qurilgan. Hatto hovliga kiradigan temir darvozasi Toshkentni eslatdi.
Ularning kelishlaridan xolaning xabari bor ekan.
-Men telefon qilib qo’ygandim. Ha, darvoqe, men ketgandan keyin adashib birovga telefon qilmang. Alisher hamma telefonlarni eshitishga buyruq beribdi. Men maxsus asbobni qo’llab telefon qildim,-dedi Olimjon Nilufarni xolaga tanishtirib bo’lgach.
Xola, Nilufarni quchoqlagan bo’ldida choy olib kelay deb ichkariga kirib ketdi. Ular tashqaridagi so’rida o’tirishdi.
-Meni bu yerlarga tashlab ketasizmi? Men bu yerda nima qilaman? Qachon kelasiz?-dedi Nilufar.
-Men borib vaziyatni o’rganib, tezda qaytaman. Bir yo’lini qilamiz. Balki… balki sizni ota-onamnikiga olib borarman… Ular sizday sohibjamolni ko’rib quvonib ketadilar…
Nilufarnng vujudi tutrab, badanida nimadir o’rmalayotgandek bo’ldi va o’zini noqulay sezdi. Ammo shu bir gap uning yelkasidagi tog’ni yiqitib, shodliklar bog’ining eshigini ochib yuborgandek o’zini yengil sezdi.
Olimjon joy ichib, xola damlab qo’ygan oshdan yedi-da ichkariga kirib xolaga nimalarnidir tushuntirib, tahsqariga chiqar ekan:
-Men endi yo’lga otlanay, yetib bormasam, qidirib qolishadi, mening bu go’zalimni yomon ko’zlardan asrang, saunani ishga soling, oldin bir huzur qilib tashvishlarini unutsinlar, keyin hordiq oladilar…,-dedi.
U shunday deb mashinaga o’tirdida:
-Tezda qaytaman,-deb ketib qoldi.
Nilufar go’yo qushga aylangan va atrofdagi tog’lar tomon uchgisi, keyin yo’lga tushib Olimjonni to’xtatgisi kelardi. Xola uni saunaga boshlaganda dunyoda shunday joylar borligidan hayratga tushdi. Saunaning ichidagi taxtalar xuddi oltindek tovlanib turibdi. Kiraverishda yap yangi oyoq kiyimlari, yangi sochiqlar… Besh olti kishi cho’milishi mumkin bo’lgan hovuz tiniq suvga to’ldirilgan…
-Olimjon oltin yigit, xuddi o’z o’g’limday ko’raman uni, butun topganini shu yerga tashiydi. Bu uyda Toshkanda bo’lgan hamma narsani muhayyo qilaman, derdi faqat. Undan o’tkazib ham yubordi. Bir kuni unga bu uyda faqat bir hurliqo yo’q desam, “Ko’rasiz, hali bir kun hurliqo ham kirib keladi” degandi. Mana o’sha kun ham keldi…-xolaning bu gaplari Nilufarning quloqlariga mahkam o’rnashib qoldi.
U issiq saunadan chiqishi bilan xola uni ichgaridagi xonaga boshlab qo’l oyoqlarini uqalab qo’ydi:
-Aylanayin, bu qadar go’zal qizim,-deya turli atir upalarni olib kelib uni erkalata boshladi. Nilufar chet ellarda chiqadigan bu atr upalarni ko’rib hayron qoldi.
-Bularni Afgonistondan olib kelgan va “Bir kun men olib keladigan hurliqoga ishlatasiz” degandi…
Xolaning erkalashlari bilan Nilufarning ko’zi yumildi. Bir payt sochlarini silayotgan qo’lning taftidan uyg’onib ketdi. Qarasa, Olimjon…
-Sizni tashlab keta olmadim, yo’ldan qaytdim,-dedi u Nilufarning quloqlariga pichirlab.
-Meni hech qachon tashlab ketmang, siz bo’lmasangiz nima qilaman bu dunyoda?,-deya Nilufar yig’lay boshladi.
-Yig’lmang, doim yoningizdaman, endi men sizniki, siz esa meniki, hurliqomni topdim, nihoyat!
Olimjon harir xalatga o’ranib yotgan Nilufarni bir zumda qip yalang’och qilib, bag’riga oldi. Zum o’tmay Nilufarning qichqirig’idan xonaning derazasi zirillagandek bo’ldi. Ammo bu qichqiriq nolali emas, balki huzurbaxsh qichqiriq edi.
-Men shunday bo’ladi, deb hech o’ylamagandim. Men to’y bo’laman deb o’ylagandim,-dedi u charchab qolgan Olimjonning ko’kragidagi tuklarini silar ekan.
-To’y ham qilamiz. Agar juda istasangiz to’ydan keyin qiz bo’lib chiqasiz…
-Uyatsiz..- deya Nulufar qo’llari bilan Olimjonning og’zini bekitdi.
-Nima, tibbiyot oliygohida bu haqda gap bo’lmaganmi?
-Bas qilasizmi yo’qmi,-deya Nilufar Olimjonning ustiga chiqib oldi…
Shu payt telefon jiringladi. Xola Olimjonni chaqirdi. Olimjon eshikni yopib, narigi xonaga otdi-da Nilufar eshitmasin deya ovozini pastlatib:
-Hammasi zo’r,- dedi kimgadir.- Ammo hali videoga olishning imkoni bo’lmayapti. Biroz o’jar. Uch-to’rt kunda pishiraman! Pasportini esa tayyorlasa bo’laveradi!…
***
1991 yil
Bundan qariyb yuz yil oldin sodir bo’lgan deya aytib berilayotgan hikoyalarni berilib eshitib o’tirgan Karimov qoziga:
-Tohir nima qildi? Nozomul Mulkni o’ldirdimi yoki saroyga borguncha fikridan qaytdimi? Yoki qo’lga tushdimi?-dedi hokoyalarni tugating ma’nosida.
-Shayx Hasanning odamlaridan birortasi ham yo’lidan qaytgani haqida bugunga qadar ma’lumot yo’q,-dedi qozi. Suhbatni eshitib o’tirgan mufti ham boshini qimirlatib uning gaplarini ma’qulladi. Qozi yana so’zida davom etdi:
-Agar Tohir fikridan qaytganda uning joyiga boshqa odam baribir Nizomul Mulkni o’ldirar edi. Keyin Tohirni ham. Shayx buning ham chorasini ko’rib qo’ygan edi…
Karimov qozining gapini bo’ldi:
-U paytning odamlari boshqa, bugungilar boshqa. Bugungilarni faqat nasha bilan alday olmaysiz. Yoki Xudoni o’rtaga qo’ysangiz ham tonib ketishadi. Bugungilarga ishonib bo’lmaydi, kichkina mansab uchun hamma narsani sotib yuborishadi.
-Gap tarbiyada,-deya javob qildi qozi.- Sho’rolar davrida bularning iymoni ham, ishonchi ham yo’qoldi. Bu bir tomondan yomon. Ular Xudoga ishonmaydigan bo’ldilar. Ammo ikkinchi tomondan yaxshi. Ularni har narsaga ishontirish mumkin.
-Mening shayxlik qilishga na vaqtim, na toqatim bor,-dedi Karimov.
-Biz bir joyda yoshlarni junbushga keltiramiz. Siz ularning yoniga borib “Islom davlati qurib beraman” deysiz. Ammo keyin ularni quvg’inga olasiz, chiqib ketadigan yo’llarini biz tomonga burib qo’yasiz, oralaridan fidoyilarni man men o’zim tanlayman,-dedi qozi.
Ular yana ancha gaplashib, chiqib ketganlaridan keyin Karimov maslahatchisi Alimovga:
-Men bu ikki mullaga ham ishonmayman,-dedi.- Bunisiga muftilik kerak. Hozr unga qarshi kayfiyat kuchaygan. Mening madadim bo’lmasa onasini uchqo’rg’ondan ko’rsatishadi. Shuning uchun oshnasi qozini boshlab kelgan. Ammo ularni o’z og’zidan ilintirish kerak. Ular bizni emas, biz ularni qo’llanaylik. Aytganlarini qilaylik. Shu bahonada hamma diniy guruhlardan qutulamiz. Faollarinii qozining huzuriga jonatasan. Men yaqinda Hollandiyaga boraman va o’sha yerda bayonot berib, bizda diniy ekstremizm tahlikasi kuchli degan gapni aytaman. Shundan keyin butun G’arb ham bizning hamkorimizga aylanadi. Qozining yo’liga o’tganlarni esa g’arbga qarshi qo’yamiz. Bolalaringni to’plab, buning planini qilinglar. Bir joygan bir og’iz gap chiqisa og’zingni butunlay tikib qo’yaman..
Alimov odati bo’yicha indamay turdi. Karimov esa odati boyicha davom etdi:
-Samarqand rayoni bilan Pastdarg’om rayoni orasida Xishrav degan joy bor. O’sha yerda askarlarning maxsus poligoni bor. Hozir IIVning 7 bo’limi foydalanmoqda. Ularni birorta qurilish idorasiga ko’chir. Xishravda Shayx Hasanning yigitlariga o’xshagan fidoyilarni tayyorlaysan. Darvoqe, muftining uyiga tomdan bitta granat uloqtirib, uni dushmanlaring qildi deb qo’rqitib qo’ylaring. Qancha qo’rqsa, shuncha bizga yaqin bo’ladi. Agar o’yinda faol qatnashmasa bitta komissiya yuborib, delo qilib qo’y. Bularni yaxshilab jilovlamasang, paytini poylab qorningni yorishadi.
-Haligi guruhga oladiganlarimiz, o’zimiznikilardan bo’lsin-mi?-dedi Alimov. U hech qachon mana bu ishni mana bunday qilaylik demas edi. Taklifini savolga o’rab aytar va Karimov darhol uni tushunar edi. Endi ham u o’zimiznikilarni aralashtirmasak yaxshi bo’lardi degan gapni savolga o’rab Karimovning oldiga tashladi.
-Yo’q,-dedi Karimov,-o’zingniki go’rga ham yaramaydi. Boshqa millatlardan bo’lsin. Masalan MXXning ilgarigi Dzerjinskiy maktablaridan rus tilli yigitchalarni terib olasan. Shuningdek, qamoqlarni ko’rib chiq va milliy nizolar tufayli qamalganlar orasidan ham tanla!
-Bir ikkita o’zimizdan ham qo’shmasak, keyin mummolar chiqib ketmasmikan?,-dedi Alimov qo’lidagi papkasini ko’kragiga bosib.
-Undan bo’lsa, sport to’garaklarida chiniqqan bolalardan ham tanla. Avval bir narsa bilan ayblab qamaysan, urasan, momotaloq qilasan, o’limiga rozi bo’lsin, keyin men uni avf etib, katta maosh belgilab qo’aman. Shunda ham ota-onasi, yaqinlarini garovda saqlaysan.
-Har ehtimolga qarshi, bir narsani so’raqmochi edim,- dedi Alimov.- Mabodo chetga bir gap chiqib qolsa, nima qilamiz?
-Gap chiqmasligi kerak, tamom!
Karimov biroz o’ylab turdi-da,
-Bo’pti keyinchalik ularni Prezident gavrdiyasi deb rasmiylashtiramiz. Ammo rasmiylar yonida norasmiylari ham bo’lsin. Istagan paytda istagan odamni yo’qotadigan, uyiga o’t qo’yadigan, qochib ketsa ushlab keladigan, mitinglarni tarqatadigan, hukumatdagilarni, viloyatdagilarni kuzatadigan maxsus bo’limlar tuzasan. Yer ostida ilon yursa bilishimiz kerak.
-Bu MXXni ishiga o’xshab qolmaydimi?-so’radi Alimov.
-Ayni paytda IIV ni ham, MXXni ham nazorat qilamiz. Lekin hozircha bu idoralarning rahbarlarini qo’llan, keyin ularni yo’qotamiz. Sening bolalaringdan keladigan ma’lumot asosida ularning ma’lumotlarini bir ikki puchga chiqarsak, oyog’lari kuygan tovuqdek pitirlashib qolishadi. Ha, aytish esimdan chiqibdi, Jo’rabekov bilan Umrzoqov bitta hojatxonaga boradigan bo’lib qolishgan. Ikkalasi ham seni yomonlab yuribdi. Mana bu deloni tayyorlab kelishibdi. Rahim Rajabov ham ularga qo’shilgan. Hammasini kuzatuvga ol! O’zingga yaqin bolalardan birortasi bo’lsa, olib, kel, ish beraman, bu ham ularga tayoq bo’ladi…
Alimov shu kuniyoq Samarqanga bordi va viloyat hokimi Abdurahmonov bilan Xishrav posyolkasiga yo’l oldi. Avvaliga Abdurahmonov hech narsadan bexabar edi. Keyinchalik bilsa ham bilmaslikka oldi. Tez orada Xishravda maxsus batalon tuzildi. Alimov viloyat hokimiga, IIV vaziri va MMX raisiga prezident gvardiyasini tuzmoqdamiz, desa-da, aslida dor ostidan qochganlar bir joyga to’planayotganidan ular vahimaga tushayotgandilar…

Jahongir Muhammad.

(Davomi bor).

VASHINGTON: 2005-2006

Filed under: 1.BOSH SAHIFA, Assassin |